برگردان میم حجری
پروفسور دکتر ورنر هوفمن (1922 ـ 1969)فصل دوم
آموزش مارکسیسم کلاسیک راجع به «دیکتاتوری پرولتاریا»
• تئوری دیکتاتوری پرولتاریا، آن سان که مارکس و انگلس، بعد از شکست انقلاب اروپا در سال های (1848 ـ 1849) توسعه و تکامل دادند و با توجه به تجارب کمون پاریس (1871) تدقیق کردند، قسما حاوی احکام اصولی راجع به محتوای عام جامعه گذار است و قسما حاوی انتظارات تاریخی معینی با توجه به شرایط تحول جامعه است.
بخش اول
خطوط اساسی تئوری «دیکتاتوری پرولتاریا»
خطوط اساسی تئوری «دیکتاتوری پرولتاریا»
• خطوط اساسی تئوری دیکتاتوری پرولتاریا را می توان در نکات زیرین خلاصه کرد:
نکته اول
• پیش شرط گذار به جامعه سوسیالیستی عبارت است از اینکه طبقه زحمتکش تمامت قدرت دولتی را تسخیر کند، تا بتواند وسایل اساسی تولید را در اختیار بگیرد و از مواضع جدید خویش در مقابل نیروهائی که قصد احیای شرایط پیشین را دارند، دفاع کند.
• بدین معنا ست که در مانیفست حزب کمونیست (1848) می آید:
• «اولین گام در انقلاب کارگری، ارتقای پرولتاریا به مقام طبقه حاکمه و مبارزه به خاطر دموکراسی است.
• پرولتاریا از حاکمیت سیاسی خود برای خلع ید گام به گام بورژوازی از کل سرمایه، برای متمرکز کردن کلیه ابزارهای تولید در دست دولت، یعنی در دست طبقه پرولتاریای سازمان یافته و برای تکثیر حتی المقدور سریعتر میزان نیروهای مولده استفاده خواهد کرد.
• شکی نیست که این اقدامات، نخست، تنها با مداخله سرسختانه در حق مالکیت و مناسبات تولیدی بورژوائی می توانند صورت گیرند.
• یعنی بر مبنای قواعد و دستور العمل هائی صورت می گیرند، که بلحاظ اقتصادی، ناکافی و نارسا بنظر می رسند، ولی در جریان کار، از خویشتن خویش فراتر می بالند و بمثابه وسیله ای برای تحول بنیادی کل شیوه تولید اجتناب ناپذیر اند.»
• (نقل قول ها از منابع زیرند: کلیات مارکس و انگلس 1957، فریدریش انگلس، «قوانین اساسی کمونیسم» 1847، ص 372، کارل مارکس، «نقد برنامه گوتا»، 1875، ص 28)
نکته دوم
• دیکتاتوری پرولتاریا که وجودش را شرایط عینی مبارزه طبقاتی ایجاب می کند، بنا بر محتوای خود، در وهله اول نباید بطور ساده ـ مثل بقیه دیکتاتوری ها ـ سیستم اعمال زور باشد.
• دیکتاتوری پرولتاریا، برعکس بقیه دیکتاتوری ها، اولا برای اولین بار در تاریخ، به اصطلاح «حاکمیت» اکثریت خلق بر اقلیتی خواهد بود.
• ثانیا برای اولین بار، به اصطلاح «حاکمیت» طبقه زحمتکش بر طبقات مفتخوار و برخوردار خواهد بود.
• دیکتاتوری پرولتاریا ـ بنا بر این نظریه ـ برخلاف کلیه حاکمیت های طبقاتی تاکنونی، دیگر در خدمت حفظ و تحکیم سیاسی مناسبات اقتصادی مبتنی بر استثمار نخواهد بود.
• از این رو ست که دیکتاتوری پرولتاریا هرگز نمی تواند هدف باشد، کسب استقلال کند و ادامه حیات بدهد.
• دیکتاتوری پرولتاریا ـ پس از انجام وظایف خود ـ زاید می شود و برمی افتد.
• «اگر پرولتاریا در مبارزه بر ضد بورژوازی ـ ضرورتا ـ به شکل طبقه متحد شود، با انجام انقلاب، خود را به طبقه حاکمه بدل کند و به مثابه طبقه حاکمه با توسل به قهر، مناسبات تولیدی کهنه را سرنگون سازد، بدین طریق، همراه با این مناسبات تولیدی، شرط های وجودی تضاد طبقاتی را و طبقات را ـ بطور کلی ـ و بدانوسیله حاکمیت خود را ـ بمثابه طبقه ـ از بین خواهد برد.
• جامعه بورژوائی کهنه، با تضادهای طبقاتی اش جای خود را به انجمنی خواهد داد، که در آن توسعه و تکامل آزاد هر کس، شرط توسعه و تکامل آزاد همه مردم است.»
• (مارکس و انگلس، «مانیفست حزب کمونیست»، ص 48)
• (شرط عبارت است از یک واقعیت امر عینی که وجود واقعیت امر دیگری وابسته به وجود آن است و یا وجود آن، وجود واقعیت امر دیگری را به دنبال می آورد.
• شرط علاوه بر این، عبارت است از انعکاس فکری یک واقعیت امر به شکل یک حکم که اعتبار حکم دیگری وابسته به اعتبار آن است و یا اعتبار آن، اعتبار حکم دیگری را به دنبال می آورد.
• آنچه وابسته به شرط است و یا بوسیله شرط تعیین می شود، مشروط نامیده می شود.
• در واقعیت عینی هیچ پدیده ای وجود ندارد که بواسطه پدیده دیگری مشروط نشود و خود شرط پدیده دیگری نباشد.
• اشتراط عام پدیده ها ناشی از پیوند کلی جهان مادی و ناشی از حرکت، بمثابه فرم وجودی ماده است.
• مفهوم شرط با مفهوم علت یکی نیست.
• مفهوم شرط ـ در مقایسه با مفهوم علت ـ از دامنه بمراتب وسیعتری بر خوردار است.
• علت، نوع معینی از شرط است.
• ولی هر شرطی نمی تواند علت باشد. مترجم)
• مارکس چهار سال قبل از نگارش مانیفست حزب کمونیست، در نوشته آغازین خود، تحت عنوان «انتقاد از فلسفه حقوقی هگل. مقدمه» (1844) به سؤال خود، مبنی بر اینکه کجا باید «امکان مثبت رهائی آلمان» را جست، چنین پاسخ می دهد:
1
• «در تشکیل طبقه ای با زنجیرهای رادیکال
2
• در تشکیل طبقه ای در جامعه بورژوائی، که طبقه جامعه بورژوائی نیست.
3
• در تشکیل کاستی ، که بمعنی انحلال همه کاست ها ست.
4
• در تشکیل عرصه ای که به سبب ستمکشی جهانی اش، خصلت جهانی دارد و طالب هیچ حق خاصی نیست، چرا که در حق او، نه حقکشی خاصی، بلکه حقکشی بطور کلی صورت می گیرد، که دیگر نه به عنوان و سمتی تاریخی، بلکه فقط و فقط به عزت انسانی می تواند ـ به قصد تحریک ـ متوسل شود، که در هیچ تضاد یکطرفه با نتایج قرار ندارد، بلکه در تضاد فراگیر و همه جانبه با پیش شرط های دستگاه دولتی آلمان قرار دارد.
• (با مفهوم «تحریک عناوین انسانی» اشاره مارکس به اشراف فئودال و غیره است که به اصل و نسب و تبار و غیره تاریخی خود می توانند مباهات می کنند و متوسل شوند. مترجم)
5
• و سرانجام، در تشکیل عرصه ای که هرگز نمی تواند خود را آزاد سازد، مگر آنکه خود را از کلیه عرصه های جامعه آزاد سازد و لذا مگر آنکه کلیه عرصه های باقی مانده جامعه را آزاد سازد.
6
• سخن کوتاه، عرصه ای که آن را بشریت بکلی باخته است و لذا تنها از طریق بازیابی بشریت (از طریق جلب مجدد بشریت) می تواند خود را باز یابد.
7
• راه حل جامعه (آلمان)، پرولتاریا ست، بمثابه یک کاست خاص.»
• (کلیات مارکس و انگلس، جلد 1، ص 390)
• و در کتاب مارکس و انگلس تحت عنوان «خانواده مقدس و یا انتقاد از انتقاد انتقادی» (1845) می خوانیم:
• پرولتاریا «نمی تواند شرایط زندگی خود را نفی کند ، مگر اینکه کلیه شرایط غیر انسانی زندگی جامعه کنونی را که در وضع و حال او جمع آمده اند، نفی کند.»
• (کلیات مارکس و انگلس، جلد دوم، ص 38)
ادامه دارد